Warmtepompen in bestaande woningbouw: hoe vaak worden ze nu werkelijk toegepast? (weinig, zo blijkt)
| NIEUWSBRIEF OP LINKEDIN Sectorontwikkelingen Van Marjet Rutten |
| Open dit artikel op LinkedIn om te zien wat mensen zeggen over dit onderwerp. Openen op LinkedIn |
 Door Marjet Rutten en Sascha Murk Onlangs kopte Nieuwsuur dat er pas 200 woningen van het aardgas af zijn. Dat is wel heel weinig, dachten wij. We besloten op onderzoek uit te gaan, met een focus op warmtepompen. Want dat warmtepompen inmiddels veel worden toegepast in nieuwbouw, dat weten we wel. Maar hoe vaak gebeurt dat in bestaande bouw? Die informatie achterhalen bleek niet makkelijk, maar het lukte wel. Nou ja, ongeveer dan. Wat we vonden verraste ons zeer. De energietransitie staat volop in de belangstelling. Warmte is daarbij een van de grote uitdagingen en de warmtepomp één van de genoemde oplossingen. Zoals gezegd, zijn warmtepompen in de nieuwbouw geen uitzondering meer aangezien sinds juli 2018 geen omgevingsvergunning meer verstrekt mag worden voor woningen op aardgas. Behalve warmtenetten zijn er niet veel gangbare alternatieven dan de warmtepomp. De uitdaging voor de energietransitie ligt echter niet bij de nieuwbouw. Wij wilden daarom juist weten hoe succesvol de warmtepomp is in de bestaande bouw. Er ligt een flinke zoektocht aan dit artikel ten grondslag. Concrete cijfers bleken onvindbaar. We combineerden uiteindelijk diverse informatiebronnen om een beeld te krijgen van de zogenaamde ‘grootste verbouwing van Nederland’. 5,7% van de woningen eind 2019 aardgasvrij  Volgens het in 2019 gesloten Klimaatakkoord moeten in 2030 1,5 miljoen woningen van het aardgas af zijn. In 2050 moeten zelfs alle woningen aardgasloos zijn. Het doel van het ministerie is om vanaf 2021 30.000 tot 50.000 gebouwen per jaar van het aardgas af te halen. Tegen 2030 zullen dit er 200.000 per jaar moeten zijn. Volgens het CBS is op 1 januari 2019 5,7% van de woningen aardgasvrij (450.000 woningen). Van de aardgasvrije woningen is 90% aangesloten op stadsverwarming en 10% heeft een all-electric hoofdverwarmings-installatie (circa 44.000 woningen). Daarnaast zijn er nog zo’n 50.000 woningen die het CBS ‘all-electric met gas’ noemt. In die woningen wordt verwarmd met een warmtepomp of andere elektrische verwarming. Dat kan een hybride warmtepomp zijn, maar ook is het mogelijk dat in de woning nog op aardgas wordt gekookt bijvoorbeeld. Dat betekent dus dat er al best veel woningen van het aardgas af zijn. Maar worden er ook flink wat bestaande woningen per jaar van het aardgas afgesloten? 412.000 warmtepompen in gebruik Op 1 januari 2020 waren er volgens het CBS 412.000 warmtepompen in gebruik in de woningbouw. In totaal zijn in de periode 1994-2019 428.000 warmtepompen opgesteld, maar er zijn er ook weer 17.000 uit gebruik genomen. Dat klinkt misschien als best veel, maar het merendeel van de warmtepompen betreft lucht/lucht warmtepompen (waarmee je dus alleen lucht verwarmt en niet bijvoorbeeld je tapwater). Met name in 2019 zijn opvallend veel lucht-lucht warmtepompen verkocht. Wij vermoeden dat het hier voornamelijk om airco’s gaat, aangezien het CBS die ook onder warmtepompen schaart. Om die reden nemen we die in de analyse verder niet mee.  Als we de lucht-lucht warmtepompen achterwege laten, zijn er sinds het begin van de telling in 1995 197.000 warmtepompen geïnstalleerd. In 25 jaar tijd. En dat betreft warmtepompen in de nieuwbouw, in de bestaande bouw en ook hybride warmtepompen. Het merendeel daarvan is de laatste jaren geïnstalleerd en is flink groeiende. In 2016 waren het er 13.334, in 2017 23.875, in 2018 telde we er 31.720 en in 2019 weer een flinke groei naar 43.191. Via het CBS kunnen wij niet achterhalen welk aandeel de bestaande bouw hierin heeft en ook Gasmonitor geeft geen inzicht. Sommetjes voor 2019  Dus zijn we zelf gaan rekenen. Er zijn in 2019 bijna 71.000 nieuwe woningen opgeleverd. Energeia bericht dat in 2019 het percentage aardgasvrije nieuwbouwwoningen rond de 70% lag. Dat betekent een kleine 50.000 woningen. In 2020 was het aandeel aardgasloos overigens 86% en dat betekent bijna 60.000 woningen. Uiteraard is van die nieuwe woningen ook nog een deel aangesloten op een warmtenet. De Gasmonitor meldt 11.000 woningen die in 2019 werden aangesloten op een warmtenet. Een deel daarvan is ook bestaande bouw. Dat aandeel hebben we niet exact kunnen achterhalen. Wel voor specifieke geplande grootschalige wamtenetten waar het aandeel bestaande bouw op 20% lag. Als we dat extrapoleren komen we uit op 8.800 nieuwe woningen op een warmtenet. Dan blijven er 40.900 woningen over die met een warmtepomp worden verwarmd. Als de totale afzet 43.191 warmtepompen betreft, dan blijven er dus 2.291 bestaande woningen over waar een warmtepomp is toegepast. Verstrekte ISDE-subsidie voor 2020 We zoeken en brainstormen verder omdat er enkele aannames in bovenstaande cijfers zitten en komen uit bij de ISDE-subsidies. Vóór 2020 kon ook voor nieuwbouw een ISDE-subsidie worden aangevraagd, maar per 1 januari is de ISDE-subsidie voor nieuwbouw (waarvan de omgevingsvergunning na juli 2018 is verstrekt) gestopt. Deze subsidie kan dus een indicatie geven van het aantal verkochte warmtepompen voor de bestaande bouw in 2020. In 2020 is in totaal een bedrag van € 38,9 miljoen uitgekeerd aan ISDE-subsidies voor warmtepompen. Aangezien het subsidiebedrag afhankelijk is van het type apparaat, is niet met zekerheid te zeggen hoeveel apparaten het betreft. Als je uitgaat van een gemiddeld bedrag van € 2.000 per aanvraag dan kom je uit op 19.450 warmtepompen voor particulieren. In 2020 gaat het ook om de aanvragen die opnieuw zijn ingediend vanwege budgetuitputting in 2019 en particuliere aanvragen die onder een overgangsbepaling vallen. Als we dat vergelijken met eerdere cijfers dan kunnen we uit de Gasmonitor 2020 opmaken dat er in 2019 14.678 particuliere ISDE aanvragen voor warmtepompen waren en in 2018 13.579. Een stuk lager dus dan het door ons ingeschatte aantal van 19.450 in 2020. En dat terwijl de regeling in 2018 en 2019 nog open stond voor nieuwbouw. Bovendien geldt voor alle jaren dat hierin ook de hybride warmtepompen worden meegeteld. Als we experts in de markt vragen voor ons een schatting te doen, geven zij aan dat ze denken dat er in 2020 10.000 hybride warmtepompen zijn verkocht. Zeker weten doen we het niet. Vakblad Installatie berichtte eerder in dit artikel ook dat tot op heden de markt van hybride warmtepompen tamelijk ondoorzichtig is. Als je dan ook nog meeneemt dat een deel overloop en overgangsregeling is, dan blijven er niet veel aanvragen over voor de ‘normale’ warmtepomp, die ervoor zorgt dat de woning aardgasvrij wordt. Tot slot Welke rekenmethodiek we er ook op loslaten, het aantal bestaande woningen dat in 2020 aardgasvrij gemaakt is door toepassing van een warmtepomp zal enkele duizenden betreffen. Dat is best laag als je kijkt naar alle ambities. Misschien zijn de ambities niet terecht en moeten we het dogma aardgasvrij loslaten zoals Jan-Willem van de Groep hier bepleit. Maar ook hij geeft aan dat er niets mis is met woningen gasloos maken als het kan en de bewoner het wil. Om dan nog even terug te komen op de cijfers die Nieuwsuur presenteerde: dat cijfer van die 200 woningen is gebaseerd op een artikel uit de Volkskrant. Dat artikel ging alleen over woningen uit de ‘aardgasvrije wijken’. Dat programma is twee jaar geleden gestart, dus zo gek is het niet dat daar pas 200 woningen van het aardgas zijn afgehaald. Iedereen uit de bouw weet dat zo’n wijkaanpak een langere voorbereidingstijd kent. Dat neemt niet weg dat het aardgasvrij maken van bestaande woningen moeizaam verloopt en in de bestaande woningbouw nog maar weinig warmtepompen worden toegepast. Wat wordt toegepast lijkt voornamelijk een hybride warmtepomp. Redenen waarom men niet wil overstappen op de warmtepomp hebben we niet onderzocht. Is de warmtepomp te duur, onbekend of zijn mensen onzeker over de prestaties en het geluid? Of wachten mensen liever af in de hoop dat er andere en betere technieken komen? Dat het wel kan weten we. Bij Marjet in de straat verwarmen meerdere buren (> 10%) hun huis (volledig) met een warmtepomp. Dat betreft veelal oude huizen ook van meer dan 100 jaar oud. Goede na-isolatie is uiteraard wel een voorwaarde voor een lagetemperatuurverwarming. Net zo goed als een portemonnee die het mogelijk maakt om de installatie voor te financieren. Want – zeker de bodemwarmtepomp – heb je niet even in een jaartje terugverdiend. Heb jij informatie over de markt voor warmtepompen in Nederland en dan in het bijzonder de bestaande bouw? We horen het heel graag. Samen weten we immers meer. Wil je de input van je vakgenoten ook ontvangen. Ook dan kun je onderaan dit artikel reageren, dan krijg je van LinkedIn automatisch bericht als er nieuwe reacties zijn. Deelnemen aan het gesprek |
